Kolesteroli i mire apo i keq? Cfare duhet te dime?

Kolesteroli gjendet në të gjitha qelizat e trupit. Trupi juaj ka nevojë për pak kolesterol për të prodhuar hormone, vitaminën D dhe substanca që ju ndihmojnë të tretni ushqimet. Kolesteroli prodhohet nga vete trupi, por gjendet gjithashtu në ushqimet me origjinë shtazore, si të verdhat e vezëve, mishi dhe djathi. Kolesteroli mund të jetë edhe i mirë edhe i keq. Lipoproteina me densitet të lartë (HDL) është kolesterol i mirë dhe lipoproteina me densitet të ulët (LDL) është kolesterol i keq. Kolesteroli i lartë në serum është një faktor rreziku kryesor për sëmundjet kardiovaskulare të njeriut si sëmundjet koronare të zemrës dhe goditjet në tru.

Nëse keni shumë kolesterol në gjak, ai mund të kombinohet me substanca të tjera në gjak për të formuar pllaka. Pllakat ngjiten në muret e arterieve tuaja. Ky grumbullim i pllakave njihet si aterosklerozë. Mund të çojë në sëmundje të arterieve koronare, një gjendje në të cilën arteriet tuaja koronare bëhen të ngushta apo edhe bllokohen.

Çfarë janë HDL, LDL dhe VLDL?

HDL, LDL dhe VLDL janë lipoproteina. Ato janë një kombinim i yndyrës (lipideve) dhe proteinave. Lipidet duhet të lidhen me proteinat në mënyrë që ato të lëvizin nëpër gjak. Llojet e ndryshme të lipoproteinave kanë qëllime të ndryshme:

HDL do të thotë lipoproteina me densitet të lartë. Nganjëherë quhet kolesterol “i mirë”, sepse ndihmon trupin tuaj të eleminoje kolesterolin. Ai bart kolesterolin nga pjesët e tjera të trupit tuaj përsëri në mëlçi. Mëlçia juaj më pas largon kolesterolin nga trupi juaj.

LDL do të thotë lipoproteina me densitet të ulët. Nganjëherë quhet kolesterol “i keq”, sepse një nivel i lartë LDL çon në grumbullimin e pllakave në arteriet tuaja. Kjo lidhet me rrezikun më të lartë për sulm në zemër dhe goditje në tru. Ju dëshironi LDL tuaj nën 70 miligramë për decilitër (mg/dl). Ja çfarë ndihmon: Shmangni ushqimet e pasura me yndyrna të ngopura, kolesterol dietik dhe kalori shtesë, Ushtrimi, Mbani një peshë të shëndetshme, Ndaloni duhanin

VLDL do të thotë lipoproteina me densitet shumë të ulët. Disa njerëz gjithashtu e quajnë VLDL një kolesterol “të keq”, sepse ai gjithashtu kontribuon në ndërtimin e pllakave në arteriet tuaja. Por VLDL dhe LDL janë të ndryshme; VLDL mbart kryesisht trigliceride dhe LDL mbart kryesisht kolesterol.

Çfarë e shkakton kolesterolin e lartë?

Shkaku më i zakonshëm i kolesterolit të lartë është një mënyrë jetese jo e shëndetshme. Kjo mund të përfshijë:

1. Zakonet jo të shëndetshme të të ngrënit, të tilla si ngrënia e shumë yndyrave të ngopura. Këto yndyrna gjenden në mishin e kuq, produktet e qumështit me yndyrë të plotë, çokollatën, disa produkte të pjekura dhe shumë ushqime të skuqura dhe të përpunuara. Ngrënia e shumë yndyrave të ngopura mund të rrisë kolesterolin tuaj LDL (të keq).
2. Mungesa e aktivitetit fizik. Kjo ul kolesterolin tuaj HDL (të mirë).
3. Pirja e duhanit, e cila ul kolesterolin HDL, veçanërisht tek gratë. Ai gjithashtu rrit kolesterolin tuaj LDL.
4. Stresi, i cili mund të rrisë nivelet e disa hormoneve si kortikosteroidet. Këto mund të bëjnë që trupi juaj të prodhojë më shumë kolesterol.
5. Pirja e tepërt e alkoolit, e cila mund të rrisë nivelin e kolesterolit total.
6. Gjenetika gjithashtu mund të shkaktojë që njerëzit të kenë kolesterol të lartë. Për shembull, hiperkolesterolemia familjare (FH) është një gjendje e trashëguar që shkakton nivele shumë të larta të kolesterolit në gjak. Gjendje të tjera mjekësore dhe ilaçe të caktuara mund të rrisin gjithashtu nivelet e kolesterolit LDL ose të ulin nivelet e kolesterolit HDL.

Çfarë mund të rrisë rrezikun tim për kolesterol të lartë?

Një sërë gjërash mund të rrisin rrezikun e kolesterolit të lartë:

1. Mosha. Nivelet tuaja të kolesterolit priren të rriten ndërsa plakeni. Edhe pse është më pak e zakonshme, të rinjtë, përfshirë fëmijët dhe adoleshentët, mund të kenë gjithashtu kolesterol të lartë.
2. Seksi. Mes moshës 20 dhe 39 vjeç, meshkujt kanë një rrezik më të madh të kolesterolit total të lartë sesa femrat. Por pas menopauzës, rreziku i një gruaje rritet. Kjo ndodh sepse menopauza ul nivelet e hormoneve femërore që mund të mbrojnë kundër kolesterolit të lartë në gjak.
3. Historia familjare. Kolesteroli i lartë i gjakut mund të shfaqet në familje.
4. Gjendje të tjera shëndetësore. Gjendje të tilla si diabeti, sëmundja kronike e veshkave, HIV dhe lupusi mund të rrisin rrezikun e kolesterolit të lartë.
5. Barna. Disa ilaçe mund të rrisin nivelin e kolesterolit LDL ose të ulin nivelin e kolesterolit HDL, duke përfshirë:

-Steroidet

-Disa ilaçe kimioterapie

-Ilaçet e marra pas transplantimit të organeve

-Ilaçe për sëmundje të caktuara të zemrës

-Disa ilaçe kundër akneve

6. Raca ose përkatësia etnike. Njerëzit nga grupe të caktuara racore ose etnike mund të kenë një rrezik në rritje të kolesterolit të lartë. Për shembull, amerikanët aziatikë kanë më shumë gjasa të kenë nivele të larta të kolesterolit LDL sesa grupet e tjera. Dhe njerëzit e bardhë jo-hispanikë kanë më shumë gjasa se grupet e tjera të kenë nivele të larta të kolesterolit total.
7. Pesha. Të qenit mbipeshë ose obeziteti rrit nivelin e kolesterolit.

Çfarë problemesh të tjera shëndetësore mund të shkaktojë kolesteroli i lartë?

Kolesteroli i lartë i gjakut i padiagnostikuar ose i patrajtuar mund të çojë në probleme serioze shëndetësore: Nëse keni depozita të mëdha pllakash në arteriet tuaja, një zonë e pllakës mund të çahet (të hapet). Kjo mund të shkaktojë formimin e një mpiksje gjaku në sipërfaqen e pllakës. Nëse mpiksja bëhet mjaft e madhe, mund të bllokojë pjeserisht ose plotësisht rrjedhjen e gjakut në një arterie koronare. Nëse rrjedha e gjakut të pasur me oksigjen në muskulin tuaj të zemrës zvogëlohet ose bllokohet, mund të shkaktojë anginë (dhimbje gjoksi) ose sulm në zemër. Pllaka gjithashtu mund të krijohet në arteriet e tjera në trupin tuaj, duke përfshirë arteriet që sjellin gjak të pasur me oksigjen në tru dhe gjymtyrë. Kjo mund të çojë në probleme të tilla si sëmundja e arterieve karotide, goditje në tru dhe sëmundje arteriale periferike.

Si diagnostikohet kolesteroli i lartë?

Zakonisht nuk ka shenja apo simptoma që tregojnë se keni kolesterol të lartë. Një test gjaku mund të masë nivelet tuaja të kolesterolit. Kur dhe sa shpesh duhet ta bëni këtë test varet nga mosha juaj, faktorët e rrezikut dhe historia familjare. Rekomandimet e përgjithshme janë:

1. Për njerëzit që janë 19 vjeç ose më të rinj:

-Testi i parë duhet të jetë nga mosha 9 deri në 11 vjeç

-Fëmijët duhet ta bëjnë përsëri testin çdo 5 vjet

-Disa fëmijë mund ta bëjnë këtë test duke filluar nga mosha 2 vjeç nëse ka një histori familjare të kolesterolit të lartë në gjak, sulmit në zemër ose goditjes në tru.

2. Për personat nga mosha 20 deri në 65 vjeç:

-Të rriturit e rinj duhet ta bëjnë testin çdo 5 vjet

-Burrat e moshës 45 deri në 65 vjeç dhe gratë e moshës 55 deri në 65 vjeç duhet ta kenë atë çdo 1 deri në 2 vjet

3. Për personat mbi 65 vjeç: Ato duhet të testohen çdo vit

Si mund ta ulim kolesterolin?

Ju mund të ulni kolesterolin tuaj përmes ndryshimeve të jetesës së shëndetshme për zemrën. Ato përfshijnë një plan ushqimor të shëndetshëm për zemrën, menaxhimin e peshës dhe aktivitetin e rregullt fizik. Nëse vetëm ndryshimet e stilit të jetesës nuk ulin mjaftueshëm kolesterolin, mund t’ju duhet gjithashtu të merrni ilaçe. Ekzistojnë disa lloje të ilaçeve për uljen e kolesterolit, duke përfshirë statinat. Nëse merrni ilaçe për të ulur kolesterolin, duhet të vazhdoni me ndryshimet e stilit të jetesës. Disa njerëz me hiperkolesterolemi familjare (FH) mund të marrin një trajtim të quajtur aferezë lipoproteinike. Ky trajtim përdor një makinë filtruese për të hequr kolesterolin LDL nga gjaku. Më pas makina ia kthen personit pjesën tjetër të gjakut.